Chuyện ghi ở đảo Lý Sơn
Cập nhật lúc 02:29, Thứ bảy, 13/08/2011 (GMT+7)

Hơn 20 năm trước, khi còn chưa tách tỉnh, Lý Sơn như là "anh em ruột thịt" với Cù Lao Xanh.


* Phòng đọc sách ở đảo Lý Sơn. Xem thêm: 2 ảnh

Hai hòn đảo ở hai đầu tỉnh Nghĩa Bình cũ, mắc lên chiếc đòn gánh của quê hương mà đi lên từ biển. Và có một sự trùng hợp khá đặc biệt là cả hai đều được lưu danh trong tác phẩm của Nguyễn Thành Long với Lý Sơn mùa tỏi, và Chuyện tình trên Cù Lao Xanh. Ðến hôm nay, dù Cù Lao Xanh đã thuộc về Bình Ðịnh, Lý Sơn đã thuộc về Quảng Ngãi, thì hai "anh em" vẫn đang hằng ngày đối mặt với sóng, với gió để đi lên từ biển...

Những ngày ở Lý Sơn, đi tới đâu chúng tôi cũng thấy củ tỏi. Tỏi ở điểm tham quan du lịch, tỏi trên bàn ăn, trong quán cà-phê, nhà hàng và nhiều nhất là nơi hiên nhà của các thợ lặn, những ngư dân hơn hai phần ba cuộc đời sống ngoài biển cả. Cây tỏi được trồng bởi bàn tay những người mẹ, người vợ của các ngư dân. Sau những lần ngắn ngủi đón chuyến đi biển trở về, người phụ nữ Lý Sơn lại ngày ngày chắt chiu từng hạt cát, từng xẻng đất mà chăm bón cho cây tỏi. Củ tỏi trắng phau làm nên từ nắng, từ cát. Vị tỏi thơm nồng mùi hương rất lạ làm bởi chất đất đỏ ba-dan của mấy ngọn núi lửa xưa nằm ngay trên huyện đảo, và cả bởi những giọt mồ hôi trong nắng chiều của bao người phụ nữ lam làm và ráng đợi chồng về. Nhà thơ Văn Công Hùng, người cùng đi với chúng tôi cho rằng, sở dĩ tỏi Lý Sơn có một thương hiệu là bởi nó khó trồng, khó chăm, phải chịu nhiều yếu tố khắc nghiệt của thời tiết, mà càng khó thì lại càng quý, càng ngon, càng đặc biệt.

Có lẽ nhận xét ấy là đúng, vì những ngày ở Lý Sơn, chúng tôi cứ thắc mắc là vì sao lại có những đống đất đỏ, xen với cát trắng, rồi cả đống rong biển đổ dọc ven đường. Hỏi ra mới biết, cứ sau một vài vụ, nông dân phải làm đất mới cho cây tỏi. Bà con phải tãi lớp đất đỏ mới, trộn với phân bón làm từ rong biển. Sau khi trồng những tép tỏi giống thì phủ một lớp cát trắng để chống nóng cho cây tỏi, vì cát còn có tác dụng giúp nước rút nhanh, tránh cho tỏi khỏi bị bệnh thối rữa. Cát thì phải hút bằng máy từ ngoài biển chở về, đất đỏ thì phải đào từ trên núi cao, còn phân bón làm bằng rong biển thì phải đi lặn, hái từ khơi xa... Những công việc ấy nặng nhọc và cực khổ hơn nghề trồng lúa ở đất liền rất nhiều.

Theo số liệu của chị Phạm Thị Hương, Phó Chủ tịch UBND huyện đảo Lý Sơn, thì hiện nay, toàn huyện đảo có gần 290 ha đất trồng tỏi, năng suất bình quân đạt khoảng 42 tạ/ha. Với giá tỏi từ 70 nghìn đồng/kg đến 320 nghìn đồng/kg tùy theo loại, hằng năm những người trồng tỏi mang về cho huyện đảo thu nhập đáng kể. Nhưng đáng trân trọng nhất là họ đã giữ được thương hiệu mà bao đời cha ông từng đổ mồ hôi để gây dựng.

Ðến Lý Sơn, tại cầu cảng dù còn tạm bợ, nhưng tấp nập tàu, thuyền, hàng hóa, chủ yếu là hành, tỏi, dưa, đậu... những sản vật của Lý Sơn đang chờ tàu vào đất liền để "đổi" dầu, gạo và các nhu yếu phẩm khác. Trên chuyến tàu ra Lý Sơn hôm ấy, còn có một số học sinh vừa hoàn thành kỳ thi đại học trở về. Nhiều em lần đầu xa đảo nên gương mặt vẫn chưa hết vẻ háo hức sau chuyến đi xa. Ngồi cạnh tôi là em Nguyễn Văn Danh, người xã An Hải. Em vừa vào Quy Nhơn thi đại học. Em Danh kể đây là lần thứ hai em được ra khỏi đảo. Lần đầu là năm em thi đỗ vào lớp 10, ba mẹ thưởng cho một chuyến vào đất liền thăm bà con, và lần thứ hai này thì được cho hẳn năm triệu đồng để đi thi hai trường đại học ở Quy Nhơn và Ðà Nẵng. Em Danh khoe, làm bài cũng tốt và hy vọng năm nay sẽ đi học đại học như hai người chị của mình đang học năm thứ ba ở Ðà Nẵng.

Ở Lý Sơn, tôi còn gặp nhiều nữa những gương mặt còn rất trẻ và tràn đầy nhiệt huyết, như các em: Lê Văn Nhiều, Nguyễn Hữu Chí, Trần Thị Châu, Lương Cao Phát,... vừa tốt nghiệp các trường đại học và cao đẳng trở về huyện đảo. Có em đã được bố trí công tác ngay, có em còn đang hợp đồng thử việc, nhưng tất cả đều rất nhiệt tình, đều rất rành về cây tỏi, bởi, như các em giải thích vì đó là... "thương hiệu của quê hương". Chắc chắn những em Danh, Nhiều, Châu, Chí, Phát, và bao nhiêu em nữa sẽ là những chủ nhân trụ cột của huyện đảo tương lai. Cũng như cây tỏi, các em đã được trui rèn từ nắng, gió của Lý Sơn mà lớn lên, đi thu lượm kiến thức về xây dựng quê hương.

Cũng như nhiều hòn đảo khác, vấn đề nan giải của Lý Sơn là nước, đặc biệt là ở xã An Bình hay còn gọi là đảo Bé. Nước để sinh hoạt, nước để tưới cây, trồng tỏi. Trước hôm chúng tôi ra Lý Sơn chừng một tháng, UBND huyện đã phải chỉ đạo UBND xã An Bình xuất "kho" dự trữ nước ngọt để giúp bà con trong xã. Ở hai xã An Vĩnh, An Hải có nguồn nước ngầm trong lòng đất để khoan giếng, bơm nước, còn ở xã An Bình thì hoàn toàn không có nguồn nước nào, ngoài nguồn nước mưa mỗi năm chỉ có một mùa từ tháng 9, tháng 10 đến gần tháng Chạp. Vì thế trên toàn xã đảo, nhà nào cũng xây nhiều bể nước ngầm, hoặc nhiều chum to để dự trữ nước sinh hoạt cho cả năm. Nếu tháng nào có giỗ chạp, cưới hỏi nhiều, nguồn nước dự trữ hết thì phải dong thuyền sang đảo Lớn mua từ 150 nghìn đồng đến 200 nghìn đồng một khối. Nước sinh hoạt khan hiếm là thế, nên việc trồng trọt cũng chỉ quẩn quanh trong ba, bốn tháng mưa của năm, thời gian còn lại thì đất đai và con người đều không biết làm gì. Cho nên hầu hết lao động chính của xã An Bình đều đi làm ăn xa ở đảo Lớn, hoặc đất liền, chỉ còn lại những người không đủ điều kiện đi xa thì dùng thúng, dùng mủng bơi ven bờ mà đánh cá, bắt ốc, vì quanh bờ của đảo Bé sóng lừng rất lớn, tàu, thuyền không neo đậu được.

Ðảo Bé là hòn đảo nhỏ, cách đảo Lớn - trung tâm huyện đảo Lý Sơn hai hải lý về phía bắc, nhưng phải mất 45 phút tàu chạy, do phải đi vòng, tránh luồng sóng ngang rất dữ. Trước kia đảo Bé chỉ là một thôn của xã An Vĩnh, nhưng để tiện cho công tác hành chính, mới đây, UBND huyện đã đề xuất nâng lên thành xã An Bình. Xã An Bình có 69 ha, trong đó có 13 ha là đất trồng trọt, còn lại là đồi núi. Cả xã chỉ có 502 nhân khẩu, với 112 hộ dân, nhưng đã có 74 hộ nghèo, chiếm 66,8% toàn xã. Trưởng Ban văn hóa - xã hội, kiêm Xã Ðội phó của xã Lê Ðại cho biết, đời sống người dân trên đảo Bé còn hết sức khó khăn. Cả xã chỉ có một trường tiểu học với năm thầy giáo và ba cô giáo, nhưng năm 2010 một cô giáo đã mất vì tai nạn chìm tàu khi từ đảo Lớn sang dạy học. Các em muốn học lên THCS, THPT thì phải đi tàu sang đảo Lớn trọ học, nên số học sinh của đảo Bé lên được đến THPT là rất hiếm.

Trao đổi ý kiến với chúng tôi về các giải pháp tháo gỡ khó khăn của huyện đảo, Phó Chủ tịch UBND huyện Lý Sơn Phạm Thị Hương cho biết, thời gian qua, Quảng Ngãi đã có nhiều chính sách ưu tiên đầu tư cho huyện đảo. Hàng loạt công trình, dự án phục vụ dân sinh đã và đang được thi công, như: Nhà máy nhiệt điện Lý Sơn, hồ chứa nước Thới Lới, hệ thống đường cơ động, kè bảo vệ, đê chắn sóng... Riêng đảo Bé, đã vận động cho 28 hộ được trang bị thiết bị sử dụng điện bằng năng lượng mặt trời, tháng 6 vừa qua, Công ty Công nghiệp nặng Doosan Vina (Khu kinh tế Dung Quất) cũng đã khảo sát để lắp đặt hệ thống xử lý nước mặn thành nước ngọt phục vụ nhu cầu sinh hoạt cho nhân dân đảo Bé. Rồi công trình hồ chứa nước Thới Lới được đầu tư 30 tỷ đồng xây trên miệng núi lửa, có dung tích hơn một triệu m3 nước, dự kiến cuối năm 2011 hoàn thành sẽ bảo đảm cung cấp nước sinh hoạt cho một phần hai dân số trên huyện đảo này, đồng thời phục vụ tưới tiêu cho tỏi. Hôm ở Lý Sơn, chúng tôi còn được giới thiệu nhiều đoạn kè bảo vệ, chắn sóng và công trình cầu cảng đang được thi công, suốt ngày đêm ầm ì tiếng xe, tiếng máy, riêng kinh phí đầu tư xây kè bảo vệ đã lên hơn 700 tỷ đồng. Chưa kể dự án đê chắn sóng dài 5,4 km dọc suốt từ An Hải sang An Vĩnh ở phía tây bắc của đảo, với kinh phí đầu tư cũng gần 700 tỷ đồng. Trong vài ba năm tới, khi những công trình, dự án trên hoàn thành, chắc chắn huyện đảo Lý Sơn sẽ có một bộ mặt mới, an toàn hơn, bền vững hơn. Rồi đời sống của những ngư dân nơi huyện đảo sẽ thêm no đủ, an bình, cuộc sống của những người dân trên đảo sẽ sang trang mới.

MAI THÌN

Nguồn tin -->