Trong vô số nỗi niềm của người dân Lý Sơn hiện
nay, nỗi phẫn hận vì vùng biển Hoàng Sa - Trường Sa, nơi đánh bắt chủ
yếu bao nhiêu đời của họ, bỗng nhiên bị ông lớn phương Bắc ngang ngược
trấn giữ, cho quân lính dùng tàu lớn ra oai cướp giết, vơ vét và bắt
người đòi "lộ phí", là nỗi đau nhức nhối nhất.

Nhưng còn một nỗi đau chạm đến phần thiêng liêng trong tâm linh bà con
khiến họ thắc thỏm không yên, ấy là việc các quan chức chúng ta cho
người đến thu
giữ các đạo sắc tổ tiên họ được vua chúa đời trước bổ nhiệm cai quản và
trông nom vùng đảo Hoàng Sa, hứa hẹn sẽ có bản dịch chuyển về, thế rồi
mất hút, không còn biết đâu mà lần, thì đây là nỗi đau không chỉ của riêng người dân Lý Sơn mà cũng là nỗi lo lắng chung của nhân dân cả nước. Bởi những đạo sắc gốc này là chứng tích khó chối cãi góp phần chứng minh chủ quyền nước ta trên vùng đảo đã bị kẻ thù vô cớ xâm lăng
và chiếm đóng hoàn toàn từ 1974, mà nếu tính thêm Trường Sa thì còn cả
vụ việc nã pháo tàn bạo vào quân lính người Việt tay không trên biển
năm 1988 – cả hai vụ gộp lại đã làm đổ máu hàng trăm người con yêu nước
Việt Nam.

Không biết cơ quan cấp trên hiện đang lưu giữ đạo sắc vô giá của người
dân Lý Sơn sẽ sử dụng văn liệu quan trọng đó vào việc gì? Theo hiểu
biết của tôi, kẻ đã làm công việc điền dã thư tịch cổ từ hơn 40 năm
nay, thì hầu như bất kỳ văn liệu hay di vật nào mà các cơ quan nhân
danh Nhà nước mang về từ người dân, kể từ sau khi nước Việt Nam dân chủ
cộng hòa thành lập, số lớn đều biến mất không tăm tích, không biết đâu
mà đòi lại, và cũng không có ai đứng ra nhận trách nhiệm. Ấn vàng và
kiếm bạc vua Bảo Đại trao cho phái đoàn ông Trần Huy Liệu trên lầu Ngọ
Môn chiều ngày 30-8-1945 có lẽ là hai bằng chứng đầu tiên cho nhiều
trường hợp đáng lấy làm bài học ấy. Chúng đã được Nhà nước cách mạng
giữ gìn rất cẩn thận, vậy mà trong điều kiện cuộc tiêu thổ kháng chiến
cuối năm 1946 vẫn bị thất lạc một cách trớ trêu, để rồi nghe đâu sau
một cuộc phiêu lưu ly kỳ lại... tìm đường về với chủ cũ (chưa nói những
chiếc ấn vàng khác trong hòm báu vật của triều Nguyễn cũng được nhà vua
trao trong dịp lễ long trọng đã nói, đã đi kháng chiến, trở về, và vào
đến Viện bảo tàng Lịch sử mà rồi còn bị trộm phá hủy cay đắng hơn). Khi
chúng tôi khảo sát ở một số địa phương, nhất là những vùng miền phía
Bắc trước 1975, dân chúng còn giữ nhiều giấy tờ chứng nhận của nhiều
đoàn cán bộ Bộ Văn hóa đến "mượn" tranh, sách, đồ sành sứ hoặc đồ đồng
đồ đá gia bảo của họ đem về "phục vụ công tác trưng bày và nghiên cứu"
mà về sau, mỗi lần mang mấy tờ giấy có dấu đỏ kia lên các cơ quan công
quyền các cấp để hỏi thì cấp nào cũng chỉ một mực... lắc đầu.

Không phải chúng ta không tin Bộ Ngoại giao có những người đầy tinh
thần trách nhiệm. Song trong cái cơ chế còn rất luộm thuộm, chưa đi vào
quy chuẩn như nước ta thì sự đời là thế, một khi thời vụ qua đi, người
đương nhiệm về nghỉ, mọi chuyện thường cũng bị xếp xó và nhiều thứ trôi
theo dòng nước chảy. Huống chi, đây lại là cơ quan hoàn toàn không có
chức năng lưu trữ thư tịch và hiện vật. Thử hỏi sau khi dùng xong, mấy
đạo sắc nọ sẽ được ngài Bộ trưởng cho cất giữ ở đâu, do ai cai quản?
Tại sao chưa thấy công bố việc đưa các đạo sắc sang Cục Lưu trữ Nhà
nước và có sự "bảo đảm bằng vàng" của chữ ký người đứng đầu Cục ấy cùng
với một sắc lệnh Nhà nước bảo vệ nghiêm mật sự an toàn cho nó?
Tại sao không có hai tấm ảnh phóng to đạo sắc đó giống như thật được
phủ ngoài bằng những hóa chất giữ bền rất hiện đại rồi chuyển về để
dòng họ có công treo ở nhà thờ và nhân dân đảo Lý Sơn treo nơi đình
làng? Tại sao không có một khoản tiền hoặc một chính sách ưu đãi xứng
đáng đối với người đứng đầu dòng họ đã cất giữ được di sản đặc biệt quý
hiếm là con cháu họ Đặng? Tưởng đây là những câu hỏi để người có trách
nhiệm cao nhất trả lời công khai trước công luận, không phải là thừa.


Xin được phép nhắc nhở một nguyên lý đã từng có dịp nhắc trên trang
mạng trước đây: theo xu thế lịch sử của thế giới văn minh, Chính phủ
phải sớm trở thành một CHÍNH PHỦ DỊCH VỤ chứ không phải là CHÍNH PHỦ
CAI TRỊ, chỉ biết những lời hô hào rất kêu, những lời răn đe, một tay
giơ ngón trỏ đi kèm với nhiều bằng sắc, và tay kia thì nắm lại thật
chặt.Nguyễn Huệ Chi


Đánh cá và trồng tỏi, hành - hai nghề chính của dân đảo Lý Sơn


Chỉ mất khoảng một tiếng đồng hồ để đi tàu cao tốc từ cảng Sa Kỳ, huyện
Bình Sơn, Quảng Ngãi ra đảo Lý Sơn. Đảo nằm cách đất liền chỉ khoảng 15
hải lý (gần 28 km), chưa bằng khoảng cách đường bộ Sài Gòn – Biên Hòa,
nhưng với người không quen đi biển vẫn có cảm giác thật xa, trong khi
dân Lý Sơn, với những con thuyền gỗ mỏng manh, vượt khoảng cách gầp
mười lần để ra khơi đánh cá.

Đảo Lý Sơn vốn là một núi lửa đã tắt từ xa xưa, ít cây cối, tháng 8 khi
chúng tôi ra đảo, trời nóng nực, không một hụt gió. Lý Sơn gồm hai đảo,
hòn Lớn và hòn Bé, diện tích tổng cộng chỉ khoảng 10 km2 nhưng dân số
lên đến trên 20.000 người, đa số tập trung ở hai xã An Vĩnh và An Hải
trên hòn Lớn; xã An Bình nằm trên hòn Bé, dân chỉ mấy trăm người, trên
đảo không có nước ngọt. Hòn Lớn, nơi đặt các cơ quan hành chính được
xây dựng khá hoành tráng so với diện tích đảo, đến nay vẫn chưa có điện
lưới quốc gia, mỗi ngày chỉ chạy máy phát điện từ 5 giờ chiều đến 11
giờ đêm, ưu tiên cho cơ quan nhà nước, khu vực dân cư bữa có điện bữa
không. Một nhà máy nhiệt điện mới làm lễ khởi công hồi tháng 7, ít ra
cũng phải đến năm 2011 mới phát điện.
Lý Sơn được coi là một trong những đảo tiền tiêu của Tố quốc. Chính
từ đây, khoảng 400 năm về trước chúa Nguyễn đã tuyển binh, phu cho các
Đội Hoàng Sa để ra quần đảo Hoàng Sa khai thác sản vật và đánh dấu chủ
quyền quốc gia. Chính nơi đây có đình làng An Hải, có Âm Linh Tự ở xã
An Vĩnh và những ngôi mộ gió – chứng tích về công cuộc khai thác Hoàng
Sa từ xa xưa trong lịch sử của người dân Lý Sơn và về những con người
đã bỏ thân trên biển cả hoặc bỏ mình trên đảo xa vì chủ quyền đất nước
và vì công cuộc khai thác ấy.
Ấy vậy nhưng người dân Lý Sơn đang có nhiều nỗi niềm.
Thiếu điện khiến đời sống khó khăn, nhiều dịch vụ như hậu cần nghề
cá, du lịch, rồi đời sống văn hoá… không phát triển đã đành. Cái lớn
nhất là công cuộc mưu sinh chủ yếu dựa vào biển và một phần dựa vào
nghề trồng tỏi, hành, mè ngày càng khó khăn hơn.
Tỏi, hành Lý Sơn trồng trên cát biển lấy từ dưới biển lên, nổi tiếng
thơm ngon. Nhưng dân số tăng mà đất đai trên đảo không thể nở thêm,
nghề trồng tỏi, trồng hành có phát triển cũng chỉ đến vậy là cùng. Chỉ
còn trông vào biển. Mà biển gần thì ngày càng cạn kiệt cá, mực. Đi vòng
quanh đảo một buổi sáng, chúng tôi thấy người dân kéo lưới dùng những
thanh cao su đập vào lưới cho cá cơm rơi xuống, nhìn vào lưới thấy cá
chẳng bao nhiêu. Một buổi sáng khác, ngay tại cầu tàu, cũng cảnh tượng
tương tự, lần này thấy cá còn ít hơn. Vậy là chỉ còn trông cậy vào biển
xa.

Nhưng biển xa đang ngày càng trở thành biển dữ. Chúng tôi đã gặp những
gia đình có người đi đánh bắt ở Hoàng Sa, Trường Sa, những vùng đánh
bắt truyền thống của ngư dân Lý Sơn và ngư dân nhiều vùng khác của Việt
Nam. Có người bị lính Trung Quốc đang chiếm giữ đảo bắn bị thương khi
tới gần đảo. Có người bị bắt, được thả nhưng bị tịch thu phương tiện
hành nghề, vẫn nói mạnh như tính cách rất “lỳ” của dân đi biển: ”Bắt
thì bắt, làm thì làm”. Nhưng phương tiện đánh bắt không còn, có “làm”
chăng chỉ còn là “đi bạn”, tức đi làm công cho những người còn phương
tiện đánh bắt.





Một ngư dân không còn phương tiện đi biển, và tủ chè của ông


Có ngư dân lớn tuổi, từng bị bắt, được thả nhưng phương tiện đánh bắt
không còn, con trai thì vẫn còn bị giữ, phải chạy vạy vay tiền nhiều
đợt đóng tiền chuộc con nhưng đến nay con vẫn chưa về. Gia đình đông
con, không còn phương tiện, vốn liếng đi biển, nay ông phải chuyển qua
trồng tỏi, hành, mè nhưng đất có được chẳng bao nhiêu.
<blockquote>”Mấy ổng đến lấy bản gốc tài liệu, hứa hẹn sẽ đưa bản
dịch để chúng tôi treo trong nhà thờ, ai đến thì đọc còn biết nghĩa,
nhưng đến nay vẫn biệt tăm, chỉ cho chúng tôi bản chụp và cái giấy
khen. Hiến tặng tài liệu quý cho Nhà nước, nhưng chúng tôi cũng chẳng
được gì, con cái kiếm việc làm cũng không ra” – Người dân Lý Sơn.</blockquote>

Chiếc tủ chè trong gian nhà khách nhìn thẳng ra biển, nơi những gia
đình giàu có thường chưng những bộ đồ trà quý giá, ông chưng toàn những
vỏ ốc to, đẹp lấy từ vùng biển Hoàng Sa trong những chuyến ra khơi
trước đây.
Đạo sắc có ấn son của nhà vua, ngày 15 tháng Tư năm Minh Mạng thứ 15.


Như chứng tích về một thời đi biển hào hùng và về sự hào phóng của vùng
biển vốn thuộc chủ quyền đất nước mà nay hiểm nguy rình rập.

Biển của mình, vùng đánh bắt lịch sử của mình, nay đang trở thành
biển dữ. Không gian sinh tồn của ngư dân Lý Sơn, của ngư dân Việt Nam
nói chung đang bị thu hẹp.

Ngư dân Lý Sơn sẽ dựa vào đâu để bám biển, để mưu sinh, và để giúp
quốc gia khẳng định chủ quyền biển, đảo của mình? Trong những ngày này,
khi một số ngư dân bị bắt, được thả, nhưng phương tiện đánh bắt không
còn, câu hỏi ấy không chỉ là nỗi niềm riêng của dân đảo Lý Sơn mà là
câu hỏi ám ảnh mọi người.

Trang thứ nhất văn bản đạo sắc.


Còn một nỗi niềm nữa của dân Lý Sơn. Hôm chúng tôi đến nhà thờ tộc họ
Đặng ở xã An Hải – tộc họ đã hiến cho Nhà nước bản gốc một văn bản thời
vua Minh Mạng được lưu giữ nguyên vẹn suốt 175 năm qua, theo đó vua cử
ba chiếc thuyền, giao cho ông Đặng Văn Siểm thuộc tộc họ Đặng và hai
người khác thuộc tộc họ Võ tuyển phu binh ra Hoàng Sa canh giữ đảo –
người nhà nói với vẻ trách móc: ”Mấy ổng đến lấy bản gốc tài liệu, hứa
hẹn sẽ đưa bản dịch để chúng tôi treo trong nhà thờ, ai đến thì đọc còn
biết nghĩa, nhưng đến nay vẫn biệt tăm, chỉ cho chúng tôi bản chụp và
cái giấy khen.

Hiến tặng tài liệu quý cho Nhà nước, nhưng chúng tôi cũng chẳng được
gì, con cái kiếm việc làm cũng không ra”. Chúng tôi chẳng biết nói sao
trước những lời trách móc đó. Chỉ cầu mong sao cho những người có công
lao với việc khẳng định chủ quyền đất nước như vậy đừng bị bỏ rơi sau
khi cơ quan nhà nước đã được việc của mình.

ĐKX

Nguồn: Thời báo Kinh tế Sài Gòn, 27/8/2009.

Bauxite Việt Nam có bổ sung 2 ảnh về đạo sắc giữ được từ lâu tại nhà thờ dòng họ Đặng, nhưng nay Bộ Ngoại giao đang quản lý.