Lễ hội đua thuyền trên đảo Lý Sơn là một lễ hội dân gian tiêu biểu, đặc sắc, nó ăn sâu trong tâm thức của người dân Lý Sơn trong mỗi dịp Tết đến xuân về. Do đó, hiện nay người dân trên đảo còn lưu truyền câu ca của các bậc tiền nhân để lại.


“Lý Sơn có lệ cổ truyền
Hằng năm tết đến đua thuyền vui xuân”.

Lễ hội đua thuyền đầu xuân là lễ hội lớn nhất trong năm của nhân dân trên đảo. Lễ hội thể hiện nét sinh hoạt độc đáo của cư dân sống ở vùng sông nước. Riêng với người dân Lý Sơn lễ hội đua thuyền có ý nghĩa sâu xa đó là mong muốn cho mùa màng tươi tốt, dân an vật thịnh.

Hằng năm, cứ đến ngày mùng 4 tết nguyên đán thì nhân dân trên đảo lại tưng bừng mở hội đua thuyền tại đình làng để tri ân các vị thần linh phù hộ cho dân làng bình an, mùa màng tươi tốt, được mùa. Đồng thời để tưởng nhớ các vị tiền hiền đã có công khai khẩn định cư xây dựng cuộc sống lâu dài trên đảo và cũng là dịp để người dân trên đảo rèn luyện, thi đố tài năng, điều khiển ghe thuyền trên biển của các chàng trai trên đảo.


Lễ hội đua thuyền trên đảo Lý Sơn. Ảnh: M.Toàn

Trước khi tham gia cuộc đua, 4 thuyền đua đều được nhân dân trong xóm cúng tế thần linh theo nghi thức riêng của xóm mình. Vì vậy, trong mỗi cuộc đua, tất cả các tay đua đều đem hết tài sức của mình để tranh đua thứ hạng sao cho ghe của vị thần xóm mình được về nhất. Những thuyền nào về trước về sau theo quan niệm của người dân trên đảo đều do các vị thần sắp đặt và dự đoán cho một năm mới được mùa, xóm làng bình yên, mưa thuận gió hòa hay bão tố liên miên…

Hiện nay mỗi xã đều có 4 thuyền đua, mỗi thuyền đua mang tên một con vật trong bộ tứ linh đó là: Long, Lân, Quy, Phụng và được bàn tay của những người thợ tài hoa trên đảo chạm khắc hết sức sinh động, làm cho người xem cảm nhận khi thuyền đang đua giống như những con vật tứ linh đang lướt nhẹ trên biển sóng bập bềnh.

Thuyền đua có dáng thon và nhẹ được người thợ khi đóng thuyền tính toán rất kỹ lưỡng sao khi đua thuyền lướt được nhanh để giành chiến thắng.

Trước khi mở hội đua thuyền nhân dân các làng đều có sự chuẩn bị chu đáo và tuyển chọn những chàng trai lực lưỡng quen nghề sông nước để thành lập đội đua.

Trước khi hội đua diễn ra, hàng ngàn người dân từ già đến trẻ đều tập trung về đình làng để tham dự buổi lễ tế thể hiện tấm lòng thành trước các vị thần đã che chở, độ trì họ trong cuộc sống và hướng lòng mình đến các vị “Tiền hiền khai khẩn, hậu hiền khai cư”, những người đã có công xây dựng làng xóm, đồng thời tỏ lòng tri ân đối với các cai đội trong đội hùng binh năm xưa đã vâng lệnh triều Nguyễn có công ra đo đạc hải trình, dựng bia chủ quyền trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Qua hình thức sinh hoạt tế lễ này đã góp phần thắt chặt sợi dây đoàn kết của cộng đồng, làm cho tình làng nghĩa xóm thêm bền chặt, nó phản ánh nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của ngư dân người Việt cổ, mang đậm nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng truyền thống.

Sau khi kết thúc các nghi lễ, 4 thuyền đua về vị trí hoa tiêu xuất phát theo quy định. Trống lệnh nổi lên, 4 thuyền đua xé nước lao đi trong tiếng trống liên hồi giục giã, tiếng reo hò của hàng ngàn người xem hội làm vang động cả một vùng sông nước. Các tay đua cố đưa thuyền của mình tiến nhanh về phía trước, cuộc đua kết thúc sau 4 vòng đua. Cứ như thế Hội đua thuyền mừng xuân tại đình làng kéo dài đến ngày mồng 7 tháng Giêng.

Theo sử sách ghi lại: Lễ hội đua thuyền ở đảo Lý Sơn không chỉ biểu dương sức mạnh, tinh thần thể thao, một trò vui chơi mà nó còn là một trò diễn trước thần linh với ước vọng hết sức nhân văn mà người xưa trao truyền lại là cầu nắng, cầu mưa, cầu an, cầu mùa, cầu cho Quốc thái dân an, người yên, vật thịnh, tạo sự gắn kết trong cộng đồng.

Ngày nay, lễ hội đua thuyền đầu xuân trên đảo Lý Sơn vẫn duy trì và phát triển và được người dân hưởng ứng đón đợi. Tuy có hạn chế về phần lễ tế, nhưng không vì thế mà kém phần long trọng sôi nổi.

Lễ hội đua thuyền đầu xuân trên đảo Lý Sơn thật sự là nét sinh hoạt văn hóa thể thao truyền thống hết sức sôi nổi mà ít nơi có được, bởi nó được gắn kết cả về phần lễ với phần hội, lôi cuốn đông đảo người dân địa phương và khách thập phương, tạo nên không khí phấn khởi, vui tươi cho người dân trên đảo trong mỗi dịp Tết đến xuân về.


Văn Mịnh