Đặc biệt ở Lý Sơn còn đang lưu giữ được khá nhiều nhà rường đắp đất cổ, các nhà thờ của một số dòng họ được xây dựng từ những năm đầu khi các vị tiền hiền ra đảo khai khẩn lập làng, lập ấp. Nói như Phó Giáo sư Chu Văn Tần “Nếu như Hội An có phố cổ như một bảo tàng sống về diện mạo thị cảng cổ, thì ở Lý Sơn hệ thống nhà cổ truyền thống rất độc đáo của một làng nông chài, xứng đáng được bảo tồn và tôn tạo phục vụ cho việc tìm hiểu một dạng văn hóa vật chất truyền thống của người Việt và giới thiệu rộng rãi cho khách tham quan du lịch trong và ngoài nước”.

Đến Lý Sơn, du khách còn được chiêm ngưỡng một hệ sinh thái biển đảo, nhiệt đới đa dạng sinh học. Biển Lý Sơn trong xanh, lặng nhìn thấy đáy. Dưới biển có rặng san hô với nhiều mầu sắc, hình dáng muôn vẻ, quý hiếm nhất mà các vùng biển khác không có đấy là san hô đen, dùng để làm thuốc, có giá trị kinh tế cao. Dưới nắng trời vàng ươm, từ dưới biển nhìn lên, du khách sẽ bắt gặp một mầu xanh như ngọc từ những vách núi tỏa xuống. Đấy là dấu vết của những núi lửa đã tắt. Trên đảo có năm ngọn núi là: Thới Lới, Giếng Tiền, Hòn Vung, Hòn Sỏi, Hòn Tai, trải dài ở bờ biển phía Bắc tựa như bức tường thành che chắn gió mùa đông bắc cho cả đảo. Năm ngọn núi này là núi lửa đã tắt, vết tích nham thạch còn vương lại ở núi Thới Lới, Hòn Tai khu vực phía tây và bờ biển phía đông của đảo.[justify][justify]Nếu ví những di tích vật thể, phi vật thể của văn hóa Việt đang hiện hữu trên đảo và trong đời sống tinh thần của nhân dân Lý Sơn, là viên ngọc đang lung linh tỏa sáng; thì những gì ẩn chưa trong lòng đất đã được các nhà nghiên cứu, những nhà khảo cổ học khai quật tìm thấy, là những vỉa quặng quý hiếm, có sức hút mãnh liệt. Các công cụ sản xuất làm bằng vỏ nhuyễn thể biển, hoặc bằng đá như: cuốc, rìu, kim, dùi…cùng những đồ dùng sinh hoạt hàng ngày như: nồi, vò, bình, bát …được trang trí bằng thủ pháp khắc, vạch, hoặc tô mầu…rồi những đồ trang sức như hoa tai, hạt chuỗi bằng thủy tinh và đá quý…cùng những vũ khí bằng đồng như mũi tên, hay dao, kiếm bằng sắt…được tìm thấy ở các địa điểm khai quật trên đảo, là những tia sáng làm bừng lên và tái hiện lại cuộc sống của lớp cư dân đầu tiên đến đảo cách đây khoảng trên 3.000 năm… Các nhà khoa học kết luận rằng, lớp văn hóa đầu tiên tìm thấy trong lòng đất ở Lý Sơn, đã cho thấy cái nền cơ bản được hình thành từ sự phát triển của bản địa phức hợp văn hóa Long Thạnh-Sa Huỳnh diễn ra trong môi trường hải đảo, với sự giao lưu mạnh mẽ và xa rộng đã tạo ra một diện hình văn hóa Sa Huỳnh-Chăm sớm và độc đáo ở Lý Sơn. Kế tiếp lớp văn hóa này là văn hóa Chăm, tại đây còn lưu giữ khá nhiều vết tích của văn hóa Chăm như: dinh Bà Trời, miếu Bà Lồi, tượng bò thần Nan Din, ngẫu tượng Siva…Dấu ấn văn hóa Chăm còn dễ dàng nhận ra trong đời sống tâm linh của người dân Lý Sơn, những vị thần linh của người Chăm tôn thờ như Siva, Uma…sau này tiếp tục được người Lý Sơn sùng kính lập đền thờ. Tất cả những di sản được khai quật, cũng như những gì đang hiện hữu cho thấy, lớp văn hóa Sa Huỳnh đã tự chuyển hóa, hội nhập và tiếp thu các yếu tố văn hóa trong quá trình phát triển để trở thành chính người Chăm trên mảnh đất này…Mấy nét khái quát cơ bản về hiện tượng và các thực thể văn hóa đã được xác định và nhận diện, có thể nói Lý Sơn đang hàm chứa trong mình những tiềm năng to lớn về du lịch. Và chính những tiềm năng này đang mách bảo sẽ còn nhiều và rất nhiều những bất ngờ trong việc khám phá, tìm kiếm, phát hiện thêm những di sản của người xưa để lại. Đây chính là hấp lực, là sự quyến rũ du khách đến với Lý Sơn. Tôi đã nghe kể về Lý Sơn như một đảo Tiên giữa biển, gần đây có dịp về Lý Sơn, được tận mắt chứng kiến, được thăm thú, tìm hiểu, mới thấy Lý Sơn còn nhiều điều mới lạ. Một Lý Sơn kỳ bí, một Lý Sơn khao khát chờ đợi sự đầu tư khai thác, để biến mảnh đất nguyên sơ, thô ráp này thành điểm du lịch lý tưởng trong bản đồ du lịch của nước ta.