Trang Chính1
Lễ hội đua thuyền truyền thống ở Lý Sơn! Tue Sep 15, 2009 6:40 pm
Everlasting
I ♥ U
Giới tính : 
Số bài gửi : 1823
Nỗ Lực : 2149
Điểm Thưởng : 862
Tuổi : 34
Đến từ : In Your Eyes
Số bài gửi : 1823 Nỗ Lực : 2149Điểm Thưởng : 862
Tuổi : 34
Đến từ : In Your Eyes
Lý Sơn Lễ hội đua thuyền truyền thống ở đảo Lý Sơn có những
nét tương đồng nhưng đồng thời cũng có những nét dị biệt so với lễ hội
đua thuyền ở Tịnh Long .
Theo các thư tịch cổ, thì người Việt ra khẩn hoang lập ấp ở Lý Sơn
vào đầu thế kỷ XVII, muộn hơn ít nhất một thế kỷ so với ở đất liền.
Trong gia phả của các dòng họ đầu tiên ra khai phá đảo, thì họ từ đất
liền Quảng Ngãi ra khai phá, chứ không phải trực tiếp từ Bắc vào đảo.
Gia phả của nhiều dòng họ này còn cho biết, nhiều người có gốc từ Huế,
vào Quảng Ngãi định cư ở Rừng Lăng, sau chuyển xuống vùng Tịnh Long,
Tịnh Châu, Tịnh Kỳ... bây giờ, trước khi ra định cư ở đảo. Như vậy, lễ
hội đua thuyền ở Lý Sơn có thể đã có mối quan hệ nào đó với lễ hội ở
Tịnh Long, hoặc xa hơn nữa, là Huế. Theo văn tế cúng "bát tổ" (8 vị tổ)
và "thất tộc" (7 vị tiền hiền), thì lễ hội đua thuyền ở Lý Sơn bắt đầu
từ năm 1826, nghĩa là trên 100 năm sau khi những người Việt đầu tiên ra
định cư ở đảo. Điều này không có gì là khó hiểu. Phải có một thời gian
lâu dài dành cho việc khai khẩn, ổn định chỗ ở, dân số phát triển đủ
đông, người ta mới có thể tổ chức một lễ hội cộng đồng qui mô, đòi hỏi
nhiều công của cũng như trình độ nghệ thuật cao như đua thuyền.
Lễ
hội đua thuyền ở Lý Sơn có thể xuất hiện sau lễ hội người Tịnh Long,
cũng không thể thu hút nhiều người ở vùng khác đến như Tịnh Long, vì Lý
Sơn là một đảo nhỏ, cách đất liền 25 km. nhưng chắc chắn việc đua
thuyền ở đây có quy mô và qui củ hơn nhiều. Lý Sơn có 2 đơn vị hành
chính ngang nhau là 2 xã trước kia là Bình Vĩnh và Bình Yến, sau lập
huyện đổi lại là Lý Vĩnh và Lý Hải) và mỗi xã đều hình thành 4 thuyền,
đủ bộ "tứ linh" (long, ly, qui, phụng). Các thuyền cũng đặt ở nơi am
miếu để thờ cúng: ở xã Lý Vĩnh, thuyền long thờ tại miếu Hoà Lân,
thuyền phụng tại lăng Cồn, thuyền ly tại Dinh chàm, thuyền qui ở lăng
Nghĩa Tự. ở xã Lý Hải, thuyền long thờ ở lăng Cồn, thuyền ly đặt ở
Trung Hoà, thuyền qui ở Trung Yên, thuyền phụng ở dinh Tam Toà. Cũng
như ở Tịnh Long, thuyền đua ở Lý Sơn có dáng thon dài, ngang nơi rộng
nhất 1,4 mét, dài 9,5 mét; trước kia thuyền được làm bằng khung gỗ, mê
tre (tất nhiên có trát đầu rái); sau này mê tre được thay bằng mê nhôm
hoặc đuya ra, vừa bảo quản được lâu, vừa đỡ được sức cản của nước hơn.
Trên thuyền các phần được trang trí công phu hơn ở sự chạm khắc (chứ
không chỉ vẽ như ở Tịnh Long). Khi ghe được đưa đi hạ thuỷ, người ta
cũng tổ chức cầu cúng vào đêm trước, sáng sớm trước khi đua và sau khi
đua, để tạ ơn tổ tiên và các vị thần linh. Hàng năm vào rằm tháng Bảy,
cúng tế các vị tiền hiền, người ta cũng tổ chức đua thuyền, nhưng chủ
yếu vẫn là đua thuyền vào dịp đầu xuân, kéo dài 4 ngày, từ mồng 4 đến
mồng 8 tháng Giêng âm lịch. Mỗi thuyền đua có từ 18 đến 20 người, trong
đó có người Đập then (còn gọn là lái nhịp) và Tổng lái (đội trưởng).
Cũng như ở Tịnh Long, mỗi thuyền đua ở Lý Sơn đều có một đồng phục
riêng tùy thích, nhưng bao giờ các vận động viên cũng chít khăn đỏ trên
đầu. Cách tính điểm đua cũng tương tự như ở Tịnh Long, tuy nhiên trường
đua ở đây dài hơn (từ 800 đến 1000 mét) và kéo dài ngày gấp đôi ở Tịnh
Long. Tất nhiên, sự thắng bại trong cuộc đua tùy thuộc ở toàn đội, ở sự
khoẻ mạnh, dẻo dai của các thành viên trong đội; nhưng ở đây không thể
không kể đến người lái nhịp và tổng lái. Người lái nhịp đứng ở giữa
thuyền, giữ một trọng trách lớn, là phải dùng then (thanh tre) đánh
nhịp rõ to để các thuyền viên bơi đúng theo nhịp. Nhiệm vụ của người
đạp then nặng nề ở chỗ, phải đứng ở giữa thuyền, giữ được thăng bằng và
phải bằng sức vóc mà liên tục đánh nhịp. Nhịp đánh thưa quá thì thuyền
đi chậm, nhặt quá có thể làm các thuyền viên đuối sức, nhịp không đều
thì dẫn đến chuệch choạc. Một khi nhịp đã vừa mà có thuyền viên không
theo đúng nhịp, gây lực cản thì phải kịp thời phát hiện để thay bằng
người khác. Tổng lái là người đứng ở cuối thuyền quan sát đều khắp,
đồng thời đảm đương nhiệm vụ lái thuyền. Thuyền đua ở biển có đặc điểm
là thủy truờng không êm như ở sông, bởi vậy, tổng lái vừa phải nhắm
thẳng đến cột tiêu, đồng thời phải lượn tránh sóng. Đến giáp cọc tiêu
rồi phải bẻ lái thế nào đó để không phải mất công vòng rộng, lại không
quá gấp thuyền dễ bị chòng chành và nhọc công sức của thuyền viên. Cách
quyên góp để tổ chức hội đua thuyền cũng tương tự như ở Tịnh Long,
nhưng việc tập dượt để chuẩn bị đua lại hoàn toàn khác. Nếu như để bước
vào cuộc đua chính thức, các thuyền viên ở Tịnh Long phải bỏ ra nhiều
ngày tập dượt, thì ở đây chỉ cần vài ba ngày. Khi cả đội tập luyện, đội
trưởng sẽ xem xét mực ghe để có thể thay thuyền viên cho vừa, mực ghe
vừa rồi thì tập cho nhịp nhàng và quen tay. Sở dĩ chỉ cần ít ngày tập
luyện bởi những người tham gia đua thuyền đều là những người hàng ngày
đánh bắt cá trên biển, rất thông thạo với nghề đi biển.
Tuy
không thu hút được dân nhiều địa phương khác đến, nhưng để đổi lại,
những ngày đua thuyền thật sự là những ngày hội của người dân toàn đảo.
Cùng với tiếng trống giục, cờ phất là tiếng reo hò vang dậy suốt dọc bờ
biển, trong những ngày đầu xuân khiến không khí ắng lặng hàng ngày đã
hoàn toàn được xua tan, thay vào đó là niềm vui tươi, phấn chấn. Người
ta tin rằng những thuyền đua thắng cuộc thì việc làm ăn trong năm sẽ
được khấm khá, phát đạt và gặp nhiều may mắn.
Lớp tín ngưỡng xa
xưa của lễ hội đua thuyền có thể là tín ngưỡng thờ mặt trăng, nếu cần
tìm ở một tầng sâu hơn sẽ là tín ngưỡng thờ thần biển, nhưng hiện tại,
lớp tín ngưỡng ấy đã nhạt nhoà. Vì vậy, trên lát cắt đồng đại, lễ hội
đua thuyền chỉ còn lắng đọng niềm tin tín ngưỡng của người dân.
Lễ
hội đua thuyền hàng năm ở Tịnh Long và Lý Sơn, ngoài những ý nghĩa như
đã nói, còn là nơi tập luyện và thử thách sự dẻo dai, rèn luyện ý chí,
kích thích con người phấn đấu vươn lên làm ăn, xây dựng quê hương giàu
đẹp.
(Theo http://giaitri.vnmedia.vn)
nét tương đồng nhưng đồng thời cũng có những nét dị biệt so với lễ hội
đua thuyền ở Tịnh Long .
Theo các thư tịch cổ, thì người Việt ra khẩn hoang lập ấp ở Lý Sơn
vào đầu thế kỷ XVII, muộn hơn ít nhất một thế kỷ so với ở đất liền.
Trong gia phả của các dòng họ đầu tiên ra khai phá đảo, thì họ từ đất
liền Quảng Ngãi ra khai phá, chứ không phải trực tiếp từ Bắc vào đảo.
Gia phả của nhiều dòng họ này còn cho biết, nhiều người có gốc từ Huế,
vào Quảng Ngãi định cư ở Rừng Lăng, sau chuyển xuống vùng Tịnh Long,
Tịnh Châu, Tịnh Kỳ... bây giờ, trước khi ra định cư ở đảo. Như vậy, lễ
hội đua thuyền ở Lý Sơn có thể đã có mối quan hệ nào đó với lễ hội ở
Tịnh Long, hoặc xa hơn nữa, là Huế. Theo văn tế cúng "bát tổ" (8 vị tổ)
và "thất tộc" (7 vị tiền hiền), thì lễ hội đua thuyền ở Lý Sơn bắt đầu
từ năm 1826, nghĩa là trên 100 năm sau khi những người Việt đầu tiên ra
định cư ở đảo. Điều này không có gì là khó hiểu. Phải có một thời gian
lâu dài dành cho việc khai khẩn, ổn định chỗ ở, dân số phát triển đủ
đông, người ta mới có thể tổ chức một lễ hội cộng đồng qui mô, đòi hỏi
nhiều công của cũng như trình độ nghệ thuật cao như đua thuyền.
Lễ
hội đua thuyền ở Lý Sơn có thể xuất hiện sau lễ hội người Tịnh Long,
cũng không thể thu hút nhiều người ở vùng khác đến như Tịnh Long, vì Lý
Sơn là một đảo nhỏ, cách đất liền 25 km. nhưng chắc chắn việc đua
thuyền ở đây có quy mô và qui củ hơn nhiều. Lý Sơn có 2 đơn vị hành
chính ngang nhau là 2 xã trước kia là Bình Vĩnh và Bình Yến, sau lập
huyện đổi lại là Lý Vĩnh và Lý Hải) và mỗi xã đều hình thành 4 thuyền,
đủ bộ "tứ linh" (long, ly, qui, phụng). Các thuyền cũng đặt ở nơi am
miếu để thờ cúng: ở xã Lý Vĩnh, thuyền long thờ tại miếu Hoà Lân,
thuyền phụng tại lăng Cồn, thuyền ly tại Dinh chàm, thuyền qui ở lăng
Nghĩa Tự. ở xã Lý Hải, thuyền long thờ ở lăng Cồn, thuyền ly đặt ở
Trung Hoà, thuyền qui ở Trung Yên, thuyền phụng ở dinh Tam Toà. Cũng
như ở Tịnh Long, thuyền đua ở Lý Sơn có dáng thon dài, ngang nơi rộng
nhất 1,4 mét, dài 9,5 mét; trước kia thuyền được làm bằng khung gỗ, mê
tre (tất nhiên có trát đầu rái); sau này mê tre được thay bằng mê nhôm
hoặc đuya ra, vừa bảo quản được lâu, vừa đỡ được sức cản của nước hơn.
Trên thuyền các phần được trang trí công phu hơn ở sự chạm khắc (chứ
không chỉ vẽ như ở Tịnh Long). Khi ghe được đưa đi hạ thuỷ, người ta
cũng tổ chức cầu cúng vào đêm trước, sáng sớm trước khi đua và sau khi
đua, để tạ ơn tổ tiên và các vị thần linh. Hàng năm vào rằm tháng Bảy,
cúng tế các vị tiền hiền, người ta cũng tổ chức đua thuyền, nhưng chủ
yếu vẫn là đua thuyền vào dịp đầu xuân, kéo dài 4 ngày, từ mồng 4 đến
mồng 8 tháng Giêng âm lịch. Mỗi thuyền đua có từ 18 đến 20 người, trong
đó có người Đập then (còn gọn là lái nhịp) và Tổng lái (đội trưởng).
Cũng như ở Tịnh Long, mỗi thuyền đua ở Lý Sơn đều có một đồng phục
riêng tùy thích, nhưng bao giờ các vận động viên cũng chít khăn đỏ trên
đầu. Cách tính điểm đua cũng tương tự như ở Tịnh Long, tuy nhiên trường
đua ở đây dài hơn (từ 800 đến 1000 mét) và kéo dài ngày gấp đôi ở Tịnh
Long. Tất nhiên, sự thắng bại trong cuộc đua tùy thuộc ở toàn đội, ở sự
khoẻ mạnh, dẻo dai của các thành viên trong đội; nhưng ở đây không thể
không kể đến người lái nhịp và tổng lái. Người lái nhịp đứng ở giữa
thuyền, giữ một trọng trách lớn, là phải dùng then (thanh tre) đánh
nhịp rõ to để các thuyền viên bơi đúng theo nhịp. Nhiệm vụ của người
đạp then nặng nề ở chỗ, phải đứng ở giữa thuyền, giữ được thăng bằng và
phải bằng sức vóc mà liên tục đánh nhịp. Nhịp đánh thưa quá thì thuyền
đi chậm, nhặt quá có thể làm các thuyền viên đuối sức, nhịp không đều
thì dẫn đến chuệch choạc. Một khi nhịp đã vừa mà có thuyền viên không
theo đúng nhịp, gây lực cản thì phải kịp thời phát hiện để thay bằng
người khác. Tổng lái là người đứng ở cuối thuyền quan sát đều khắp,
đồng thời đảm đương nhiệm vụ lái thuyền. Thuyền đua ở biển có đặc điểm
là thủy truờng không êm như ở sông, bởi vậy, tổng lái vừa phải nhắm
thẳng đến cột tiêu, đồng thời phải lượn tránh sóng. Đến giáp cọc tiêu
rồi phải bẻ lái thế nào đó để không phải mất công vòng rộng, lại không
quá gấp thuyền dễ bị chòng chành và nhọc công sức của thuyền viên. Cách
quyên góp để tổ chức hội đua thuyền cũng tương tự như ở Tịnh Long,
nhưng việc tập dượt để chuẩn bị đua lại hoàn toàn khác. Nếu như để bước
vào cuộc đua chính thức, các thuyền viên ở Tịnh Long phải bỏ ra nhiều
ngày tập dượt, thì ở đây chỉ cần vài ba ngày. Khi cả đội tập luyện, đội
trưởng sẽ xem xét mực ghe để có thể thay thuyền viên cho vừa, mực ghe
vừa rồi thì tập cho nhịp nhàng và quen tay. Sở dĩ chỉ cần ít ngày tập
luyện bởi những người tham gia đua thuyền đều là những người hàng ngày
đánh bắt cá trên biển, rất thông thạo với nghề đi biển.
Tuy
không thu hút được dân nhiều địa phương khác đến, nhưng để đổi lại,
những ngày đua thuyền thật sự là những ngày hội của người dân toàn đảo.
Cùng với tiếng trống giục, cờ phất là tiếng reo hò vang dậy suốt dọc bờ
biển, trong những ngày đầu xuân khiến không khí ắng lặng hàng ngày đã
hoàn toàn được xua tan, thay vào đó là niềm vui tươi, phấn chấn. Người
ta tin rằng những thuyền đua thắng cuộc thì việc làm ăn trong năm sẽ
được khấm khá, phát đạt và gặp nhiều may mắn.
Lớp tín ngưỡng xa
xưa của lễ hội đua thuyền có thể là tín ngưỡng thờ mặt trăng, nếu cần
tìm ở một tầng sâu hơn sẽ là tín ngưỡng thờ thần biển, nhưng hiện tại,
lớp tín ngưỡng ấy đã nhạt nhoà. Vì vậy, trên lát cắt đồng đại, lễ hội
đua thuyền chỉ còn lắng đọng niềm tin tín ngưỡng của người dân.
Lễ
hội đua thuyền hàng năm ở Tịnh Long và Lý Sơn, ngoài những ý nghĩa như
đã nói, còn là nơi tập luyện và thử thách sự dẻo dai, rèn luyện ý chí,
kích thích con người phấn đấu vươn lên làm ăn, xây dựng quê hương giàu
đẹp.
(Theo http://giaitri.vnmedia.vn)
Thành Viên Tích Cực
Cựu BQT
Thành Viên VIP
Quà Tặng Donate
