Ông Võ Xuân Huyện, Chủ tịch UBND huyện Lý Sơn nói: “Cát xây dựng thì còn có thể “nín” được (ý ông nói để thư thả sang mùa khô mới xây nhà) chứ cát trồng tỏi thì không có cách nào khác hơn là phải mua đắt, thậm chí đắt mấy cũng mua. Vì đang vào mùa trồng tỏi nên không thể chần chừ được nữa”. Dù vậy, cũng theo ông Huyện, giỏi lắm cũng chỉ có thể trồng được 150 hecta trên tổng diện tích 300 hecta phải trồng hàng năm. Bão số 9 vừa qua không chỉ vùi dập 200 hecta hành mà còn san bằng 100 hecta đất đã phủ cát chuẩn bị trồng tỏi nữa. Đó chính là lý do có thể sẽ bỏ hoang 50% diện tích còn lại vì nguồn cát dự trữ hầu như đã hết.

Đặc điểm của cây tỏi ở Lý Sơn là phải có cát lấy từ ven biển lên, trộn với đất đỏ của núi lửa, rải lên mặt ruộng trước khi trồng thì hương vị của nó mới thơm được. Nếu trồng chay (không trộn cát), tỏi vẫn có củ bình thường nhưng sẽ không thơm. Cát trồng tỏi chính là thân của những con sò, con ốc đã hóa thạch giờ làm phân bón cho loại cây đặc sản này nên tỏi Lý Sơn không quá cay nhưng lại rất thơm.

Với 300 hecta tỏi, mỗi vụ, nông dân Lý Sơn cần 17.000 mét khối cát mới để thay lớp cát cũ. Chính vì cần một lượng cát khổng lồ như vậy nên nhiều gia đình đã phải “móc hàm ếch” vào thân đảo để lấy cát. Mỗi mùa biển động, thủy triều lại xâm thực vào nơi vừa lấy cát ấy khiến hòn đảo này mỗi ngày một nhỏ lại. Mấy năm qua, chính quyền đã cấm khai thác cát kiểu này nên nông dân đã phải ra thật xa bờ để hút cát thủ công. Giá cát vì thế cũng tăng theo hàng năm. Trước bão số 9, mỗi khối cát chỉ 100.000đ, giờ lên 150.000đ nhưng không dễ mua vì biển đang động, không một chiếc tàu nào có thể ra xa bờ để khai thác cát về bán.

Hàng năm, cứ vào tháng 8 âm lịch là vụ tỏi bắt đầu. Bão số 9 đúng “thăm” đảo đúng vào lúc nông dân Lý Sơn đã làm đất được 1/3 diện tích. Nghĩa là, số cát đã “lót nền” cho tỏi khoảng 6.000 khối rồi. Bão vùi dập trong nhiều giờ cộng với lượng mưa chưa từng có khiến toàn bộ số cát đã phủ lên bề mặt ấy trôi lại xuống biển, biến những người nông dân trên đảo thành những chú dã tràng không hơn không kém! Ông Nguyễn Tồn ở thôn Đông xã An Hải đã chuẩn bị cát cho 3 sào ruộng tỏi, giờ lại phải bỏ tiếp 5 triệu nữa để mua cát. “Nhưng như thế đã may lắm rồi vì có nhà bây giờ phải “xếp hàng” nửa tháng mới có cát, trong khi thời vụ thì không chờ”. Ông Tồn cho hay.

Những người nông dân trồng tỏi tiếp tục “đói” cát vì năm nay biển động liên tục sau bão số 9 nên việc ra khơi hút cát về trồng tỏi là rất khó khăn. Giá tỏi khô hiện đã lên 60.000đ/kg (tăng 35.000đ) nhưng nhà nào cũng hết tỏi. Đã vậy, vụ tỏi mới thì đang “đói” cát nên không thể xuống giống được khiến nhiều gia đình đứng trước nguy cơ đói cơm.

Mấy năm nay, Lý Sơn chủ trương “chân biển” chân đồng, nghĩa là vừa phải đánh cá vừa trồng tỏi. Thế nhưng, đánh cá, tránh bão ngoài Hoàng Sa thì bị nước ngoài ngang ngược xua đuổi, bắt bớ, đánh đập, thu ngư lưới cụ; quay lên bờ trồng tỏi thì, gặp thiên tai chả may vận hạn, bị trời hành “đói” cát, hai vạn dân trên hòn đảo xinh đẹp này giờ chẳng khác con tàu mất hướng lênh đênh trên biển rất cần cứu hộ, cả la bàn, định vị để thủy thủ đoàn dạn dày sóng gió khỏi ngã lòng