(Theo Thanh Niên )

Nhà văn Nguyễn Thành Long và các con gái - Ảnh: baobinhdinh.com

(TNTT&GT) Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, nhà văn Nguyễn Thành
Long có đi thực tế nông thôn khu 4 và viết được một bút ký rất hay nhan
đề “ Cái gốc".

Nhưng
tác giả và bạn đọc ông cũng không ngờ, vì tác phẩm đó mà Nguyễn Thành
Long bị một số người coi là “có vấn đề”. Thực ra, “vấn đề” nếu có, chỉ
ở chỗ nhà văn quê Bình Định này quá thông cảm với người nông dân không
chỉ một nắng hai sương “đi cày dưới…bom” mà còn vét hết số lương thực
ít ỏi mình làm ra đóng góp cho tiền tuyến. “Cái gốc” đây chính là ở cái
“ Dân vi bản” mà các cụ từ ngày xưa vẫn bàn và vẫn nghĩ.
Nguyễn
Thành Long sau đó rất buồn. Và khi nhà văn buồn, có khi văn học lại
được hưởng lợi! Vì vào năm 1970-1972 gì đó, nhân chuyến đi thực tế lên
một vùng hồi đó là rất lặng lẽ rừng núi mà Nguyễn Thành Long viết được
truyện ngắn trứ danh “Lặng lẽ Sa Pa”. Phải bây giờ, người ta đi Sa Pa
du lịch như trẩy hội, thì nếu nhà văn tuổi trẻ tài cao nào muốn viết
một truyện ngắn đẫm chất “thiền” như “Lặng lẽ Sa Pa” chắc cũng
phải…bótay.com. Vì Sa Pa bây giờ đâu còn lặng lẽ nữa. Nhưng hồi chiến
tranh với Mỹ, Sa Pa thực sự lặng lẽ. Nguyễn Thành Long lại chọn nhân
vật chính là một nhân viên khí tượng quanh năm ở lưng chừng núi non để
viết, thì cái sự lặng lẽ còn được nhân lên rất nhiều lần. Và, theo tôi,
Nguyễn Thành Long thành công ở truyện ngắn này, ngoài chuyện ông là một
văn tài, còn vì ông là người rất lặng lẽ. Nhất là sau khi bị đào bới “
Cái gốc”, Nguyễn Thành Long càng lặng lẽ hơn.
Mãi
những năm đầu thập niên 80 của thế kỷ trước, tôi mới được quen Nguyễn
Thành Long. Tôi đặc biệt quý ông vì ông chân tình và luôn coi văn học
là “Ngôi đền thiêng”. Bây giờ đang mốt “Giải thiêng” nên cứ coi cái gì,
nói cái gì “thiêng” là lập tức bị các “Derrida-ist” phản bác rất ầm ĩ.
Nhưng tôi cũng học được ở Nguyễn Thành Long để luôn coi văn học, nhất
là thơ ca, là “Ngôi đền thiêng” chứ không phải cái chợ để ai muốn xả
rác thì xả! Những lần chuyện trò bên mâm rượu nghèo hay suất cà
phê sáng, nghe Nguyễn Thành Long tâm sự, tôi càng thấy văn quả thật vận
vào người. Sau giải phóng, khi có dịp về Quảng Ngãi quê tôi và ra tận
đảo Lý Sơn, Nguyễn Thành Long đã viết được một truyện vừa đặc sắc “Lý
Sơn mùa tỏi”. Đó là nhà văn Việt nổi tiếng đầu tiên viết về đảo Lý Sơn,
và Nguyễn Thành Long xứng đáng để người ta khắc một tấm bia kỷ niệm
trên hòn đảo núi lửa cũ và nổi tiếng về sản phẩm tỏi này. Nay thì tỏi
Lý Sơn đã là một thương hiệu quốc gia, nhưng người có công quảng bá sản
phẩm này đầu tiên, mà quảng bá cực hay, chính là nhà văn Nguyễn Thành
Long. Tôi không hiểu tỉnh Quảng Ngãi có biết điều này không? “Cái gốc”
của nhà văn là các nhân vật của họ, nghĩa là những con người. Nhưng,
cùng với nhân vật, nhà văn còn vinh danh được những gì mà con người tạo
ra, những sản phẩm tuyệt vời của lao động con người. Tất cả đều là từ
“Cái gốc”. Cái gốc đó - là Nhân Dân.