Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa được tổ chức vào cuối tháng Tư dương lịch hàng năm là hoạt động tâm linh của người dân huyện đảo Lý Sơn đã có từ hàng trăm năm trước, được tổ chức hết sức trang nghiêm nhằm tri ân những người lính trong đội hùng binh Hoàng Sa kiêm quản Trường Sa năm xưa đã ngã mình để bảo vệ chủ quyền lãnh hải của Tổ quốc.


Từ lâu, Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa đã in sâu trong tâm trí của người dân huyện đảo Lý Sơn nói riêng và Quảng Ngãi nói chung, trong đó lễ nghi truyền thống quan trọng nhất là hoạt động thả thuyền. Đó là những chiếc thuyền được mô phỏng theo kiểu thuyền câu của ngư dân huyện đảo cách đây hàng trăm năm, bên trong thuyền có hình nhân thủy binh hải đội Hoàng Sa kiêm quản Trường Sa với các vật dụng tùy thân. Một trong những bậc cao niên và có uy tín đặc biệt, giữ vai trò chính trong quá trình đóng thuyền phục vụ trong Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa là nghệ nhân Dương Hiển Đạt - được mệnh danh là người đóng tàu chở những linh hồn.


Gặp nghệ nhân Dương Hiển Đạt và các bậc cao niên ở huyện đảo Lý Sơn tại đình làng An Vĩnh. Nghệ nhân Dương Hiển Đạt cho hay, đóng những chiếc thuyền theo nguyên mẫu những chiếc thuyền câu năm xưa dùng trong lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa là công việc trọng đại được các dòng họ tiền hiền và hậu hiền ở huyện đảo Lý Sơn tín nhiệm giao. Trước ngày diễn ra lễ khoảng vài tháng, các nghệ nhân ăn mặc nghiêm trang tề tựu về đình làng An Vĩnh cùng với các chức sắc trong huyện bàn bạc, chọn ngày lành tháng tốt làm lễ khởi công đóng thuyền.


Cụ Đạt cho biết, tuy không yêu cầu khắc khe về yếu tố kỹ thuật như đóng tàu đi biển thật nhưng quá trình làm những chiếc thuyền phục vụ Lễ cũng có những chuẩn mực riêng. Chẳng hạn như việc lấy đất sét trên đỉnh núi Thới Lới về nặn ra những hình nhân thế mạng tượng trưng cho những người lính được giao cho cánh thanh niên trai tráng trong làng. Những thanh niên này phải khỏe mạnh, có lối sống đẹp, người nào có chút “tỳ vết” trong cuộc sống thường nhật sẽ không được tham gia. Những người khác có uy tín hơn được giao nhiệm vụ tìm kiếm các chất liệu để đóng thuyền bao gồm gỗ, tre cật, dầu rái... Đặc biệt những người trực tiếp tham gia chế tác thuyền phải là người cao niên và có uy tín trong dòng tộc, xóm làng. Những quy định bất thành văn ấy được các thế hệ cư dân trên đảo từ bao đời nay lưu truyền từ đời này sang đời khác.


Mỗi chiếc tàu có chiều dài 4 mét, rộng 1,2 mét, cao gần 1 mét, chia làm 3 khoang và được đặt ở nơi trang trọng nhất đình làng, chờ ngày hạ thủy. Tuy chỉ là những chiếc thuyền phục vụ ngày lễ nhưng với cả cộng đồng cư dân trên đảo, đó là những chiếc thuyển chở nặng tấm lòng tri ân công đức của hậu thế đối với các bậc tiền nhân - Cụ Đạt tâm sự. Cùng với những chiếc thuyền là những hình nhân thế mạng sẽ hòa vào lòng biển cả, tái hiện một cách sinh động hình ảnh của những hùng binh năm xưa đã không quản ngại đường xa, bão tố lên đường thực thi nhiệm vụ thần dân đối với sự vẹn toàn của giang sơn Tổ quốc.


Có lẽ sự tri ân của hậu thế đối với các bậc tiền nhân là một trong những nguyên nhân để Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa trường tồn trong tâm trí của mỗi người dân huyện đảo Lý Sơn nói riêng và Quảng Ngãi nói chung.


Đoàn Hữu Trung - báo Quảng Ngãi online