Gọi lão là nhà khảo cổ làng, không sai. Căn phòng rộng vài chục mét vuông từ lâu đã trở thành gian bảo tàng sống động.

"Ngày trước, những đồ vật này ở Lý Sơn không hiếm, nhưng người dân chưa ý thức được hết giá trị của những cổ vật này nên nhiều người đã đem cho, bán rẻ hoặc vất vung vãi. Tôi thấy xót quá vì đây là những tầng lớp văn hóa của các vị tiền nhân, nên tôi tìm mọi cách để gom góp lại làm bảo tàng nho nhỏ cho riêng mình"- lão Tuyền bộc bạch.

Từ năm 1975, lão bắt đầu say sưa tìm tòi, nghiên cứu về những cổ vật ở Lý Sơn. Nghe thấy bất kỳ ở đâu người dân phát hiện ra các hũ, bình vôi lão lại vội vàng tim đến. Thậm chí không ít lần, lão phải bán vội cả vụ tỏi, vay mượn tiền để mua những cổ vật quý trước khi bị thất lạc. Đến nay lão có hàng nghìn cổ vật từ chén, bát, lư hương đến các ấn tín được bài trí trang nghiêm, trong đó có nhiều cổ vật niên đại đến cả vài nghìn năm tuổi.

Cẩn thận lấy ra từng cổ vật từ hũ tỏi, bình vôi, nồi, tượng thần văn hóa Chăm, ông lão Tuyền cho biết: "Nhiều cổ vật quý tôi sưu tầm nhưng sợ mình bảo quảnkhông được chu đáo nên đã nhiều lần tôi hiến tặng cho bảo tàng Quảng Ngãi để bổ sung vào các tư liệu khẳng định bề dày văn hóa của huyện đảo Lý Sơn"

Giữ sử Hoàng Sa

Tấm An Nam Đại Quốc họa đồ được treo khá nổi bật tại gian trưng bày ngay chính giữa phòng. Lão không chỉ tự hào được đích thân Tiến sĩ Sử học Nguyễn Nhã, trong lần ra thăm huyện đảo tặng tấm bản đồ mà còn bởi những giá trị to lớn của nó.

"Đây là chứng cứ quý hiếm vừa khách quan vừa cụ thể để khẳng định Hoàng Sa là của Việt Nam, được giám mục Taberd (Pháp) lập và xuất bản năm 1838 vẽ rất cụ thể tọa độ khẳng định chủ quyền của Việt Nam trên quần đảo Hoàng Sa. Đặc biệt trên bản đồ này không ghi bất cứ hòn đảo nào của nước ngoài"- Ông lão cho biết
Dòng ký ức dập dồn về, giọng ông lão làng đảo thâm trầm bên trang sử: Sử liệu cũ cũng kể rằng năm Minh Mạng thứ 14(1833), vua chỉ thị cho Bộ Công chuẩn bị việc phái người ra dựng bia chủ quyền Hoàng Sa.

Đại Nam thục lục chính biên đệ nhị kỷ, quyển 165, đã chép rằng từ năm Minh Mạng thứ 17(1836), Bộ Công tấu vua hằng năm cho cử người ra Hoàng Sa cắm cột mốc, dựng bia chủ quyền và đo đạc thủy trình, vẽ bản đồ. Vua Minh Mạng phê trong bản tấu của Bộ Công ngày 12/2/1836 rằng: " Mỗi thuyền vãng thám Hoàng Sa phải đem theo 10 tấm bài gỗ dài 4,5 thước, rộng 5 tấc, dày một tấc làm cột mốc"
Tay lão run run lật mở từng trang sử quý do chính mình sưu tập được về Hoàng Sa chở khoảng mười người với mười tấm bài gỗ và mang theo lương thực đủ ăn 6 tháng, đi suốt ba ngày ba đêm thì tới bãi Cát Vàng (tức là quần đảo Hoàng Sa bây giờ). Cập vào đảo nào, họ cắm cột mốc, dựng bia chủ quyền ở đảo đó và đo đạc thủy trình, trồng thêm cây cối, thu lượm hải vật, rồi mới về tấu trình hoàn thành nhiệm vụ...