Ghé thăm làng chài của ngư dân bị Trung Quốc bắt.
Huyện đảo Lý Sơn là một nhóm gồm 3 đảo gồm đảo Lớn (Lý Sơn, tên trước
kia là Cù Lao Ré), đảo Bé (cù lao Bờ Bãi) ở phía Bắc đảo Lớn, và hòn Mù
Cu ở phía Ðông đảo Lớn. Diện tích toàn huyện đảo khoảng 10 km2 phần lớn
là núi. Ðảo Lý Sơn cách bờ biển Quảng Ngãi khoảng 15 hải lý hay 25 km
và chừng một giờ đi tàu cao tốc từ cảng Sa Kỳ. Dân số Lý Sơn khoảng 20
ngàn người, hầu hết nghèo khổ và sống với hai loại việc làm. Trồng tỏi,
trồng hành và đi biển đánh cá.
Hàng trăm ngư dân huyện đảo Lý Sơn từng bị Trung Quốc bắt giữ, một số
tàu đã bị đâm chìm trong tranh chấp chủ quyền biển đảo giữa hai nước
khi họ đánh cá gần quần đảo Hoàng Sa. Quần đảo Hoàng Sa cách Lý Sơn
khoảng 200 hải lý về hướng Ðông Bắc.

Những gương mặt đầy âu lo của ngư dân đảo Lý Sơn ngồi trên Hành khách ngồi trong khoang tàu cao tốc ra đảo Lý Sơn.
boong tàu cao tốc từ đất liền ra đảo. (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt) (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt)

Bến đò đi Lý Sơn trông khác những bến đò ở các tỉnh Ðồng Bằng Sông
Cửu Long, không có cảnh hàng quán, người mua kẻ bán tấp nập áp sát. Mỗi
ngày, bến đò này chỉ đưa và đón một chuyến tàu ra đảo nên người đi, kẻ
về, hàng hóa vật dụng chỉ chộn rộn lúc còi tàu chưa rúc lên.
Tàu đi Lý Sơn là một loại tàu khách khá hiện đại, dân địa phương gọi
là tàu cao tốc. Chỉ cần đặt chân lên tàu là thấy ngay đời sống bình dị
của cư dân đi đảo, dù tàu chưa rời bến nhưng hàng hóa cứ để ở khoang sau
không cần canh giữ, khách có thể đi vòng qua khoang lái để chụp hình
rồi leo lên boong hóng gió hóng nắng. Trong khoang, hành khách có ghế
mềm ngồi tươm tất, có tivi mở suốt những chương trình giải trí, có chỗ
nằm cho những hành khách dễ say sóng...
Ðoàn chúng tôi bỏ ba lô chung với đống hàng hóa ở khoang sau rồi lên
boong tàu, chỉ sau 5 phút tàu chạy đã thấy đảo Lý Sơn mờ mờ trên bóng
nước đại dương. Trong khoảng một giờ đi tàu ra đảo là khoảng thời gian
mỗi du khách có thể nhận ra những phần cảm xúc thời thế khiến mình rung
động, để rồi nhiều người trầm ngầm suy tư: Ðất nước có hàng ngàn cây số
biển, trải nhiều thế hệ, người đứng trên bờ hướng khơi xa thì nhiều, đi
ra khơi thì ít.
Thật lạ, biển chưa bao giờ là một thứ hàng rào vậy mà ở ngay thời đại
này tầm nhìn hướng ra đại dương vẫn cứ nhỏ hẹp, rồi khi Trung Quốc vẽ
ra một cái lưỡi bò xâm đoạt chủ quyền biển, nhiều người mới nhớ bấy lâu
nay biển đã bị bỏ quên và cùng ngỡ ngàng trước nguy cơ mất biển.
Ðến đảo Lý Sơn là đến với những lịch sử những cư dân có tầm nhìn xa
nhất. Những biến động trên biển Ðông hôm nay nhắc mọi người nhớ rằng: Từ
xa xưa cha ông, những người dân binh Hoàng Sa, những người có khi bỏ cả
cuộc đời, cả sinh mạng ở Hoàng Sa để mở về hướng mặt trời mọc đường
biên giới xa nhất, hoàn chỉnh nhất cho tổ quốc.
Ði qua những cánh đồng trên đảo
Cầu tàu đảo Lý Sơn bị cơn bão đầu năm đánh sập, đoàn thiện nguyện của
Trung Tâm Dữ Liệu Hoàng Sa rất vất vả khi mang quà cồng kềnh vượt qua
một chiếc sà-lan chở vật liệu xây dựng để lên bờ. Vừa lên bờ , anh
Thanh, người Quảng Ngãi đã vội móc điện thoại gọi cho một gia đình bà
con để dặn nấu cơm trưa.
Anh Thanh cho biết. “Lý Sơn không có khách sạn, nhà hàng quán ăn, dân
đảo đâu có nhu cầu quán xá gì.” Nhưng chỉ vừa đi bộ một lúc chúng tôi
đã thấy một cái khách sạn-nhà hàng mới toanh nằm ngay trên cầu cảng. Anh
Thanh đỏ mặt nói: “Nhanh thiệt, cuối năm ngoái tôi ra đâu thấy có gì.”
Toàn cảnh một ngày của cư dân đảo Lý Sơn cũng bình lặng như những
vùng quê xa khác, ngay cả mấy chiếc xe tải nhỏ và đám xe lôi kiểu Trung
Quốc cũng không quấy rối được không gian yên tĩnh được bao bọc bởi biển.
Trời đứng gió, ở một cây xăng, cô gái bán xăng cầm cái cần bơm gạt lên
gạt xuống khá mệt mỏi. Ðảo Lý Sơn ban ngày không có điện, ban đêm có
điện từ 5 giờ đến 11 giờ và nhà nào có điện hôm nay thì hôm sau thắp đèn
dầu.

Cầu cảng đảo Lý Sơn. (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt) Toàn cảnh đảo Lý Sơn nhìn từ xa, hướng đất liền. (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt)
Chúng tôi đi về phía cuối đảo, khi băng qua những vuông ruộng nhỏ, có
ruộng chỉ bằng chiếc chiếu đôi trải giường, những vuông ruộng phủ cát
trắng đang mùa trồng hành. Dân Lý Sơn mỗi năm chỉ trồng một vụ tỏi, một
vụ hành lấy củ. Màu xanh lưa thưa của lá hành mọc trên cát trắng, thoạt
trông đẹp như một bức tranh nhưng rồi lại nhớ đến một thông tin: Có kẻ
bất lương ăn cắp thương hiệu tỏi Lý Sơn để lừa bán cho du khách.
Ai cũng biết, dân đảo phải trải qua hàng trăm năm gồng mình với đất
cằn với bão tố mới có củ tỏi, củ hành nổi tiếng khắp nước, để rồi chỉ
trong một sớm một chiều bọn ăn cắp ngang nhiên hủy hoại.
Nông dân đảo Lý Sơn đang vào vụ trồng củ hành, một chị đang xúc cát,
xúc đất núi đổ vào một cái thùng nhựa cho chồng chở ở yên sau một chiếc
xe gắn máy, hai vợ chồng làm nghề chở đất, cát thuê cho người có đất
trồng hành, chị vừa quẹt mồ hôi vừa nói. “Cát thì lấy lên từ biển phơi
mưa cho rỏ mặn còn đất thì lấy từ trên núi. Một thùng cát như vầy giá
mười lăm ngàn. Vợ chồng em chỉ chở thuê, tùy ruộng xa hay gần mà lấy
tiền công. Nhưng không biết được bao lâu đây nữa, họ cứ lấy tỏi, hành
của Trung Quốc bỏ vô rồi bán, đâu phải cực khổ gì.”
Vậy đó, hiểm họa Trung Quốc không chỉ thường trực đe dọa ngư dân trên
biển mà còn lăm le cướp đi món đặc sản trải nhiều đời giúp nông dân
trên đảo kiếm được manh áo chén cơm.
- Trần Tiến Dũng / Người Việt